[ Pobierz całość w formacie PDF ]
selstwa, znak, że wszyscy się cieszą, iż Pertinaks rządzi państwem rzym-
skim.
Wszyscy ludzie tedy zarówno publicznie, jak i prywatnie radowali się
dobrze uporzÄ…dkowanymi i Å‚agodnymi rzÄ…dami. Ale to, co wszystkich cie-
szyło, drażniło tylko żołnierzy stojących w Rzymie, którzy zazwyczaj
stanowiÄ… gwardiÄ™ przybocznÄ… cesarzy. ZnajdujÄ…c teraz przeszkodÄ™ w gra-
bieży i gwałtach, przywołani do porządku i karności widzieli w łagod-
nych i Å‚askawych rzÄ…dach ujmÄ™ i obrazÄ™ dla siebie oraz hamulec roz-
kiełznanej samowoli; toteż nie chcieli znosić rządu, który zaprowadził na-
leżyty porządek. Zaczęli wkrótce od tego, że z niechęcią tylko spełniali
rozkazy, albo też i w ogóle spełniać ich nie chcieli. Skończyło się zaś na
36
tym, że nie minęły nawet dwa całe miesiące jego panowania, a więc czas
niedługi, w ciągu którego poczynił jednak wiele rozumnych i doskonałych
zarządzeń i rozbudził u swych poddanych najlepsze nadzieje na przy-
szłość, gdy zły los z zawiści wszystko zwalił i nie dopuścił do przepro-
wadzenia podziwu godnych i pożytecznych zamysłów.
Przede wszystkim bowiem wydał zarządzenie, że wszelką ziemię
w Italii i w prowincjach, która nie jest uprawiana i zupełnie leży od-
łogiem, każdy może zajmować, ile tylko zechce, choćby była i własnością
cesarza; kto takÄ… ziemiÄ… siÄ™ zajmie i doprowadzi jÄ… do stanu uprawnego,
będzie jej właścicielem6. Uprawiającym przyznał zwolnienie od wszelkich
podatków przez lat dziesięć i nienaruszalność przez cały czas posiadania.
Domeny cesarskie zabronił rejestrować na swoje nazwisko, oświadczyw-
szy, że nie są one prywatną własnością każdorazowego cesarza, lecz
publicznym majątkiem państwa rzymskiego7. Wszystkie opłaty, jakie
poprzednio za tyranii Kommodusa wymyślono dla pomnożenia dochodów
pieniężnych, pobierane nad brzegami rzek, w portach miast i przy po-
dróżowaniu drogami zniósł, a przywrócił dawny stan zwolnień od nich8.
Jak plany jego wskazywały, zamierzał jeszcze dalsze dobrodziejstwa
świadczyć swym poddanym, bo zaczął przepędzać z miasta sykofantów
i kazał ich wszędzie karać, mając to na oku, by nikt nie padał ofiarą po-
twarzy i fałszywych oskarżeń. Toteż senat przede wszystkim i wszyscy
inni oczekiwali, że pędzić będą życie bezpieczne i szczęśliwe. Bo tak był
skromny i tak przestrzegał zasady równości, że syna swego, który był
już dorastającym młodzieńcem, nawet nie wprowadził do pałacu cesar-
skiego, ale zostawił go w swoim domu rodzinnym i kazał mu na równi
z innymi uczęszczać do zwykłych zakładów nauczania i ćwiczeń fizycz-
nych oraz spełniać tam wszelkie zadania jak każdy inny bez jakiego-
kolwiek udziału w blaskach i ceremoniale cesarskim9.
5. Gdy tak szczęśliwie i praworządnie kształtowało się życie, jedynie
6
Zarządzenie takie wydał już cesarz Hadrian (lex Hadriana de rudibus agris,
CIL VIII 25, 416); prawo Pertinaksa przypominało zapewne i określało bliżej jego
postanowienia.
7
Wprowadził zatem rozróżnienie między osobistym majątkiem cesarza i jego
rodziny (res privata) a dobrami koronnymi (tzw. patrimonium), zostajÄ…cymi do roz-
porządzenia każdorazowego cesarza jako spadek po dawnych cesarzach.
8
Jak z tekstu wynika, nie chodziło przy tym o zupełne zniesienie opłat od obro-
tu towarem, tzw. portorium, a tylko o przywrócenie stanu rzeczy istniejącego przed
wprowadzeniem podwyżki za Kommodusa.
9
Odrzucił również tytuł Augusty przyznany jego żonie (Flavia Titiana). Na
prowincji niezupełnie się jednak do tych zleceń stosowano, posiadamy bowiem na-
pisy, a z Aleksandrii i monety, na których widnieje i Titiana Augusta, i Cezar
Pertinax (por. H. C o h e n, Medailles imperiales, Leipzig 1930, t. III, s. 397). vSyn prze-
trwał następne burzliwe czasy, osiągnął nawet godność konsula i dopiero przez Ka-
rakallę został stracony (por. IV 6, 3).
37
pretorianie nie byli zadowoleni z istniejących stosunków tęskniąc za gra-
bieżami i gwałtami, jakie uprawiali za poprzednich rządów despotycznych,
za życiem rozpustnym i pijackim; postanowili więc usunąć Pertinaksa,
który był im nieznośnym ciężarem, a poszukać sobie kogo innego, kto by
[ Pobierz całość w formacie PDF ]